De vogelgriep houdt Nederland heel 2022 actief in zijn greep. Wilde vogels en pluimvee lopen kans om ernstig ziek te worden, maar ook huisdieren zijn niet altijd veilig. Hoe gaan we om met deze epidemie? En is deze ziekte eigenlijk ooit wel weggeweest?

Wat is vogelgriep?

Vogelgriep, ook wel vogelpest of aviaire influenza genoemd, wordt veroorzaakt door het influenza A -griepvirus. Vooral hoenderachtige vogels worden hier ziek van en met name roofvogels, watervogels, en pluimvee gaan aan deze ziekte dood. Denk hierbij aan slechtvalken, kraaien, zwanen, ganzen, eenden, maar ook kalkoenen en kippen.

Het influenza A-virus heeft verschillende subtypen, met als meest bekende de H5N1- versie. Dit type maakte in meer dan 20 landen tientallen miljoenen vogelslachtoffers. De “H” in de naam van deze versie staat hierbij voor hemagglutinine en de “N” voor neuraminidase. Er bestaan 16 verschillende “H” typen met elk 9 verschillende “N”-typen (1). De cijfers geven dus aan, met welke combinatie je te maken hebt.

Momenteel hebben we te maken met het H5N8-type, dat bij ons en in de rest van Europa volgens het Duitse Friedrich-Loeffler-Instituut de zwaarste epidemie ooit (2) veroorzaakt. Dit type is sinds 2014 in opmars uit Oost Europa en geldt als hoog pathogeen. Dit betekent dat bijna alle besmette vogels van gevoelige soorten hieraan doodgaan. Daarom verwachten we dat de sterfte onder wilde vogels heel hoog is.

De Wageningen Universiteit meldde in 2020 dat er al zo’n 3,5 miljoen dieren uit de pluimvee geruimd waren (3). In 2022 zijn er volgens de cijfers in augustus bij pluimveehouderijen en hobbyhouders al bijna 2,8 miljoen dieren geruimd (4).

Welke regels gelden bij vogelgriep?

Sinds oktober 2021 gelden er landelijke maatregelen om de vogelgriep onder controle te houden. Dit betekent, dat (5):

• dieren binnen gehouden moeten houden wanneer er in hun gebied hoge besmettingskans is. Zij kunnen dit controleren op de Dierziektenviewer van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Hierbij zijn twee varianten:
  • ophokplicht, voor pluimveehouders (m.u.v. fazanten en loopvogels) waarbij de dieren in een afgesloten schuur of loods moeten;
  • afschermplicht, voor particulieren, dierentuinen en kinderboerderijen, waarbij de vogels in bijvoorbeeld een volière geplaatst moeten worden.
• houders van fazanten en loopvogels hun dieren moeten afschermen van wilde vogels en de uitwerpselen daarvan;
• commerciële houders van hoenderachtigen, ganzen en eenden alleen hun dieren mogen vervoeren:
  • van het ene bedrijf naar het andere, zonder tussenstop;
  • volgens de geldende hygiëne protocollen;
  • na klinische controle van een dierenarts.
• bedrijven met risicovogels alleen personeel en dierenartsen mogen toelaten;
• dierentuinen bezoek mogen ontvangen wanneer de risicovogels in een volière zitten en zij zich aan de Europese hygiëneprotocollen houden van de afgeschermde risicovogels;
• kinderboerderijen (zonder winstoogmerk) bezoek mogen ontvangen, wanneer deze weggehouden worden van de afgeschermde risicovogels.

Symptomen vogelgriep

De symptomen van vogelgriep bij vogels komen binnen enkele uren en uiterlijk na 3 dagen opzetten. Met zo’n korte incubatietijd kan het virus dus snel om zich heen slaan binnen een populatie. De symptomen herken je als volgt (6):

Eerste fase

• Algemene sloomheid
• Stomheid (dier maakt geen geluid)

Tweede fase

• Problemen met de ademhaling
• Minder eten en drinken
• Diarree
• Kam, lellen en poten zwellen op en kleuren blauw
• Oogontsteking
• Zenuwverschijnselen zoals trillen en zwalken

Heb je meerdere dode vogels bij elkaar gevonden of vertonen vogels de bovenstaande symptomen? Kom dan niet in de buurt van de vogel en raak deze niet aan. Meld je waarneming bij de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA).

Behandelen van een dier met vogelgriep

Vogelgriep behandelen is geen kwestie van alleen de juiste medicatie toedienen. Er bestaat namelijk nog geen specifiek medicijn om het besmette dier gelijk beter te maken.

Bij vogelgriep is het belangrijk dat je het dier zodanig lichamelijk ondersteunt, dat het zelf het virus kan overwinnen.

Een wonderpil bestaat dus niet, maar met intensieve zorg bestaat er een kans dat het dier er bovenop komt.

Loopt mijn huisdier gevaar door vogelgriep?

Onze huisdieren zoals honden en katten, maar ook tamme vogels zoals papegaaien, parkieten en kanaries, lopen veel minder kans om ziek te worden van de vogelgriep dan wilde vogels of pluimvee (7). Als ze ziek worden, pakt dit bij de H5N8 variant ook minder ernstig uit.

Toch is het erg belangrijk om besmetting te voorkomen, omdat griepvirussen erg vindingrijk zijn en gemakkelijk muteren. Houd de omgeving van je huisdieren dus goed schoon en zorg dat ze niet in aanraking kunnen komen met pluimvee of wilde vogels (zowel dood als levend) en (besmet) natuurwater.

Bij honden en katten zijn de symptomen van vogelgriep mogelijk sloomheid, koorts, benauwdheid, oogontsteking, uitvloeiing van de neus en heel soms zenuwverschijnselen zoals trillen en wankel lopen. Neem in dit geval contact op met je dierenarts.

Voorkomen van vogelgriep

De vogelgriep voorkomen, is lastig. Het steekt regelmatig de kop op en het virus is erg flexibel, waardoor het al jarenlang succesvol dieren ziek blijft maken. We kunnen verspreiding alleen beperken door de besmettingsgraad zo laag mogelijk te houden. Daarom moeten mensen met pluimvee hun dieren binnen houden (ophokplicht) wanneer er veel besmetting voorkomt in hun woongebied en wordt bij besmetting de gehele groep vogels geruimd (8).

Is vogelgriep gevaarlijk voor mensen?

De huidige H5N8 versie van de vogelgriep heeft tot nu toe enkele menselijke slachtoffers geëist. Deze variant is zeer besmettelijk voor vogels, maar mensen lijken zelden ernstig ziek te worden (9).

Heb je griepachtige verschijnselen of ademhalingsproblemen na werk of bezoek op een besmet bedrijf of na contact met (dode) wilde vogels? Bel dan je huisarts voor advies.

Bronnen

1. Wikipedia, 12 augustus 2022. Vogelgriep
   https://nl.wikipedia.org/wiki/Vogelgriep#cite_note-11
2. NOS, 30 december 2021. Europa kampt met zwaarste vogelgriepuitbraak ooit https://nos.nl/artikel/2411315-europa-kampt-met-zwaarste-vogelgriepuitbraak-ooit
3. WUR, 28 april 2020. Vogelgriep H5N8 en de gevolgen voor Nederland https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Onderzoeksinstituten/Bioveterinary-Research/show-bvr/Vogelgriep-Update.htm
4. WUR, 15 september 2022. Vogelgriep bij pluimvee in 2021/2022
   https://www.wur.nl/nl/onderzoek-resultaten/onderzoeksinstituten/bioveterinary-research/show-bvr/vogelgriep-bij-pluimvee-in-20212022.htm
5. Rijksoverheid, 12 augustus 2022. Landelijke maatregelen bij uitbraak vogelgriep https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/vogelgriep/maatregelen-tegen-vogelgriep
6. NVWA,12 augustus 2022. Vogelgriep in Nederland 2022
   https://www.nvwa.nl/onderwerpen/vogelgriep-preventie-en-bestrijding
7. WUR, 5 april 2022. Vijf vragen over vogelgriep en (huis)dieren
   https://www.wur.nl/nl/Onderzoek-Resultaten/Onderzoeksinstituten/Bioveterinary-Research/show-bvr/Vijf-vragen-over-vogelgriep-en-huisdieren.htm
8. RIVM, 16 februari 2022. Vogelgriep
   https://www.rivm.nl/aviare-influenza
9. Radboud UMC, 12 augustus 2022. Vogelgriep
   https://www.radboudumc.nl/vaccinatiepoli/ziekten-risico/vogelgriep